Nellie Bly – pionierka dziennikarstwa śledczego

Jak daleko trzeba się posunąć, by napisać dobry artykuł, który wstrząśnie opinią publiczną i wywoła realne zmiany? W końcu aby odpowiednio opisać dane zjawisko bądź problem, najlepiej jest go samemu doświadczyć. Dziś chciałabym opowiedzieć o historii amerykańskiej dziennikarki Nellie Bly, jej niezwykłej determinacji i poświęceniu dla sprawy, które pomogło ulepszyć system i uratować wiele kobiet od przemocy i okrutnego traktowania.

Elizabeth Jane Cocharn urodziła się w 1864 roku w stanie Pensylwania. Jej pierwszym dziennikarskim doświadczeniem było napisanie listu otwartego w odpowiedzi na artykuł opublikowany w „Pittsburg Dispatch”, który przedstawiał kobiety w negatywnym świetle. Jej list został doceniony i wydrukowany w piśmie, a sama Elizabeth dostała propozycję pracy. W „Dispatch” Elizabeth była bardzo popularna, pisała jednak artykuły adresowane głównie do kobiet. Zaczęła ona wtedy występować jako Nellie Bly, a ten przydomek wziął się od popularnej w tym czasie piosenki Stephena Fostera. Bly była zainteresowana pisaniem artykułów demaskujących problemy społeczne, które trafiałyby zarówno do mężczyzn, jak i kobiet. W związku z tym w 1887 roku przeniosła się do Nowego Jorku, gdzie znalazła zatrudnienie w gazecie Josepha Pulitzera „New York World”. Tam otrzymała tajne, nietypowe zadanie. 

Nelle Bly, fot.: H. J. Myers, ok. 1890.

Zakład psychiatryczny dla kobiet na Blackwell Island był owiany złą sławą. Mówiło się o panujących tam koszmarnych warunkach sanitarnych oraz okrutnym zachowaniu pracowników. Bly miała napisać serię artykułów, odkrywających prawdę na temat tego miejsca i sytuacji kobiet tam się znajdujących. Nie było to proste zadanie. Aby dostać się do zakładu, Bly musiała po pierwsze przekonać rezydentów pensjonatu, w którym mieszkała, i kilku kolejnych lekarzy, o tym, że naprawdę jest ciężko chora (miała o tym świadczyć m.in. amnezja). Ćwiczyła przed lustrem, ucząc się określonych objawów, które wskazywałby na chorobę psychiczną; zmieniła sposób ubierania się i przestała się myć. W końcu udało jej się dostać do zakładu na Blackwell Island, gdzie spędziła 10 dni, aż do bycia uratowaną przez swoją gazetę. 

W trakcie pobytu w zakładzie Bly nie udawała już chorej, jednakże to właśnie jej „normalne” zachowanie wzbudzało podejrzliwość wśród przełożonych. Dziennikarka spotkała się z okrutnym zachowaniem pielęgniarek, które krzyczały na pacjentki i poniżały je. Warunki sanitarne okazały się jeszcze gorsze niż myślano – wszędzie było brudno, a po ośrodku biegały szczury. Traumatycznym wydarzeniem dla Bly okazały się kąpiele, podczas których pacjentki polewano zimną, brudną wodą (kąpano je w tej samej wodzie jedną po drugiej) i wycierano brudnymi ręcznikami. Równie straszna była ciągła izolacja.

Po wyjściu z zakładu Bly napisała serię artykułów, w których, oprócz opisania tragicznych warunków, stwierdziła, że wiele kobiet żyjących w zakładzie było w rzeczywistości tak „normalnych” jak ona, i że to właśnie warunki, w jakich żyły, mogły powodować ich zaburzenia psychiczne. Jej publikacje zaowocowały później dofinansowaniem zakładów psychiatrycznych i zmniejszeniem częstotliwości wysyłania osób do takich zakładów. 

Seria artykułów o zakładzie na Blackwell Island na łamach „NY World” została również wydana w formie książki pod tytułem „Ten Days in a Mad-House”. Przyniosła ona autorce szeroką rozpoznawalność i zaczęła jej karierę jako dziennikarki śledczej. Jednak nie był to jedyny ciekawy epizod z życia dziennikarki. Po przeczytaniu popularnej książki Juliusza Verne’a „W 80 dni dookoła świata”, postanowiła ona udać się w podróż śladami głównego bohatera Phileasa Fogga. Jej podróż była oczywiście relacjonowana w „NY World” i cieszyła się ogromną popularnością – śledzono, gdzie obecnie jest Bly i czy uda jej się pobić rekord z książki. Ostatecznie jej podróż wyniosła 72 dni i okazała się wielkim sukcesem zarówno dla samej dziennikarki, jak i gazety. 

Postać Nellie Bly jest z pewnością ciekawa i warta zapamiętania, ze względu na jej determinację i poświęcenie temu, co robiła. Jako pionierka dziennikarstwa śledczego wytyczyła drogę, którą później podążały równie nieugięte dziennikarki, chcące mieć udział w pozytywnych zmianach społecznych. Po przerwie na małżeństwo oraz macierzyństwo i późniejszej śmierci męża, Bly powróciła do dziennikarstwa, pisząc artykuły o rozwijającym się ruchu sufrażystek, walczących o prawa kobiet. 

Agata Drabek

Źródła:

Demain Bill, Ten Days in a Madhouse: The Women Who Got Herself Committed, “Mental Floss”, 2011.
https://www.mentalfloss.com/article/29734/ten-days-madhouse-woman-who-got-herself-committed

Norwood, Arlisha, Nellie Bly, National Women’s History Museum, 2017. www.womenshistory.org/education-resources/biographies/nellie-bly.