Wolność misiu w swoim domku – „Niedźwiedzia przysługa” Matthewa Hongoltz-Hetlinga

Powiem Wam, że nie znam się za bardzo na niedźwiedziach. Jestem typem człowieka, który raczej trzyma się z daleka od dzikiej zwierzyny (szczególnie tej niebezpiecznej) i te puchate stworzenia widziałam tylko z bezpiecznej odległości w zoo. Mimo wszystko jest coś zachwycającego w tym niezwykłym zwierzęciu. Niedźwiedzie mają w sobie niezwykłą magię, są niemal mistyczne i wydają się inteligentne, czasem nawet inteligentniejsze od ludzi. 

Książka Matthew Hongoltz-Hetlinga opowiada właśnie o niedźwiedziach i o ludziach, skonfrontujących swoje przekonania ze stanem naturalnym, który zdawał się chcieć wyśmiać ludzkie pomysły. „Niedźwiedzia przysługa” to historia miasteczka Grafton w stanie New Hampshire, w którym postanowiono wprowadzić w życie ambitny projekt libertariańskiego miasta, znanego jako Free Town Project. Zakładał on, że w środku leśnej głuszy będzie można stworzyć miejsce w pełni wolne od podatków, zmuszania ludzi do dzielenia się swoimi ciężko zarobionymi pieniędzmi i od praw, przez które rząd chce zbyt wpływać na życie swoich obywateli. 

Jest to przewrotna historia walki z naturą – nie tylko w postaci niedźwiedzi, ale też tą naszą, ludzką. Wśród drzew otaczających Grafton grasują niedźwiedzie, a wśród mieszkańców grasują libertarianie, którzy postanowili urządzić tu swoją enklawę wolności. Jest to też opowieść o ludziach, którzy zagubili się w chęci dążenia do pełni swobód obywatelskich – z lasu wyłania się przeraźliwy widok zapadniętych budynków, zaniedbanych dróg i niedofinansowanej straży pożarnej, składającej się z jednego (!) pełnoprawnego strażaka i kilku ochotników, którzy przecież mieli też swoją pracę (najczęściej poza miastem, przez co nie dojeżdżali na czas, by ugasić pożary). Czytając mamy wrażenie, że walka o przyszłość miasteczka nie odgrywa się pomiędzy ludźmi a niedźwiedziami, a ludźmi i ludźmi, że gdzieś w tym biegu po brak podatków zagubiło się poczucie odpowiedzialności i wspólnoty. Wśród barwnego korowodu osobowości wynurzają się też jednostki pełne empatii – i do innych mieszkańców, i do zwierząt, które, cierpiąc podobną niedolę co ludzie, coraz to bardziej zbliżały się do Grafton. 

Mamy Panią od Pączków, która dzielnie karmiła niedźwiedzie, traktując je niemal jak zwierzęta gospodarne, ale mamy też wiele przykładów, mających nam uświadomić, że niedźwiedzie to nie tylko miłe misie, ale też ogromne zagrożenie dla naszych pupili i nas samych, jeżeli nie nauczymy się, gdzie należy stawiać granice. Niedźwiedzie to mimo wszystko wielkie i niebezpieczne zwierzęta, które zbliżając się zbytnio do ludzkich siedzib stanowią realne zagrożenie dla ludzi. Ani stan New Hampshire, ani mieszkańcy miasta zdają się nie mieć pomysłu, jak poradzić sobie ze zbyt zuchwałymi misiami, co, jak ukazano w książce, może skończyć się tragicznie. Hongoltz-Hetling pokazuje nam na przykładzie Grafton do czego może doprowadzić brak reguł i praw, do których trzeba się stosować dla swojego i wspólnego bezpieczeństwa, jak i również to, jak łatwo człowiek może przegrać z naturą, która zawsze wraca po zagrabione jej tereny.

Pod płaszczykiem zabawnego reportażu o miasteczku, libertarianach i niedźwiedziach kryje się poważna opowieść o potrzebie współpracy wśród ludzi, nawet jeżeli miałoby to oznaczać wyższe podatki. Razem z autorem dowiadujemy się, co może się stać, gdy ludzie przestają działać na rzecz społeczeństwa i do czego może doprowadzić zbytnie skupienie się na własnej wolności, nie zauważając, że niszczy to wolność innych ludzi oraz wspólnotę potrzebną do przetrwania w niechętnych ludziom ekosystemach. Ostatecznie, prawdziwie wolne są wyłącznie niedźwiedzie – bez podatków, bez rządu, skupione jedynie na tym, aby przeżyć. Nawet jeżeli oznacza to zniszczenie cudzej własności. Wolność Tomku w swoim domku!

Nana Afua Asante