„Ja tu jestem dla przyjemności, nie dla prawdy” – recenzja „Teo. Dramaty” Pawła Soszyńskiego

Jakiś czas temu w moje ręce wpadł naprawdę niezwykły zbiór, który został wydany przez Krytykę Polityczną w lutym 2023 roku. Mowa tu dokładnie o dramatach Pawła Soszyńskiego, które zostały zebrane pod tytułem Teo. Dramaty. W książce znajduje się pięć utworów (Teo. Dramat drag queen show, Mary Poppers. Monodram, Duchologia polska, 84061, Treser much), które wydali przyjaciele po jego śmierci.

Przed przystąpieniem do lektury warto zagłębić się, chociaż pobieżnie, w życiorys autora, który wyjaśnia część inspiracji do stworzenia dramatów. Paweł Soszyński był krytykiem teatralnym, pisarzem, redaktorem i kulturoznawcą. W wydawnictwie Lampa i Iskra Boża opublikował trzy powieści: Tajemnice Szumina, Nieżywi i leworęczni, Osoby. Od lat 90. czynnie współtworzył polską kulturę. W swojej twórczości uwzględniał osoby LGBT+; sam był też wyoutowanym homoseksualistą, o czym wspominał w wywiadzie z Justyną Jaworską.

W swoich dramatach podejmuje bardzo różnorodne wątki: pamięć o Zagładzie, konsekwencje transformacji po 1989 roku, kolonizacja. Wśród nich tematem przewodnim jest homoseksualizm bohaterów, który staje się doświadczeniem niosącym zarówno radość, jak i cierpienie. Sam wątek pamięci – tej zbiorowej, ale także indywidualnej – pozwala inaczej spojrzeć na przedstawiane wydarzenia. Dobrze to obrazuje dramat 84061, którego tytuł nawiązuje do numerów nadawanym więźniom w Auschwitz. Sama fabuła inspirowana jest życiem autora i sytuacją, w której znalazł naszywkę ze wcześniej wspomnianą liczbą na targu w Ukrainie. Okazała się ona podróbką, co skłoniło autora do refleksji na temat pamięci o tych okrutnych wydarzeniach.

Szczególnie wartym uwagi – a przynajmniej moim zdaniem – jest Duchologia polska, która opowiada o konsekwencjach transformacji po ’89. Bohaterowie, którzy w końcu mogli odciąć się od socjalizmu, uciekają w świat pełen magii i przeróżnych zjawisk paranormalnych. Górnicy czy biznesmani stają twarzą w twarz z uzdrowicielami, duchami, a także starymi bogami. Jak zakończą się ich spotkania? Tego musicie się dowiedzieć sami.

Prócz przeczytania pięciu wspaniałych dramatów, w zbiorze znajdują się także wstęp od jego przyjaciół, rozmowa z Pawłem Soszyńskim przeprowadzona przez Justynę Jaworską, którki tekst teoretycznoliteracki na temat owych dramatów napisany przez Witolda Mrozka, a także podziękowania jego oraz Joanny Ostrowskiej. Nawet jeśli ktoś nie jest fanem czytania takich „dodatków”, bardzo zachęcam do ich niepomijania. Razem z dramatami – przynajmniej moim zdaniem – tworzą spójną całość, która pozwala lepiej zagłębić się zarówno  w twórczość, jak i życie Pawła Soszyńskiego.

Klaudia Karwan