Dlaczego horoskopy się sprawdzają?

Czy zdarzyło Wam się kiedyś przeczytać przepowiednię na nadchodzący miesiąc w gazecie lub odwiedzić stronę internetową poświęconą astrologii? A może ktoś z Waszych bliskich regularnie dzwoni do radiowego wróżbity? Wielu ludzi wciąż szuka odpowiedzi na nurtujące ich pytania w horoskopach. Niektórzy nawet twierdzą, że ich wróżby się spełniają. Jednak czy naprawdę na nasz los wpływa znak zodiaku i ruch ciał niebieskich?

Skuteczność horoskopów tłumaczy się m.in. efektem Forera. W 1948 roku psycholog Bertram Forer dał swoim studentom test osobowości do wypełnienia. Następnie każdy ze studentów otrzymał analizę swojego charakteru, która miała być oparta na wybranych przez niego odpowiedziach. Studenci ocenili trafność analizy bardzo wysoko, jej średnia wyniosła 4,26 na 5. Jednak później Forer ujawnił, że każdy student otrzymał ten sam opis. Jakim cudem pasował on do wszystkich?

Forer skonstruował analizę tak, by dotyczyła większości ludzi. Oto niektóre jej fragmenty:

„Masz pewne wady osobowości, ale potrafisz je kompensować tym, co jest w tobie dobre”.

„Czasem bywasz osobą otwartą na ludzi, przystępną i towarzyską, ale innym razem zamkniętą, ostrożną i zdystansowaną”.

Z takim opisem może identyfikować się prawie każdy. Dalsze badania Forera wykazały, że osoby, które przed otrzymaniem analizy podały datę urodzenia, oceniły jej trafność lepiej niż te, które tej daty nie podały. W dodatku okazało się, że jesteśmy bardziej skłonni zaufać tego typu charakterystykom, gdy mamy poczucie, że zostały stworzone specjalnie dla nas, oraz gdy mają pozytywny charakter.

Jeśli chodzi o horoskopy dotyczące przyszłości, wiele z nich to ogólnikowe zdania, które mogą odpowiadać różnym sytuacjom. „Szykuje się sporo dobrych momentów, ale będzie też kilka trudnych chwil”, czy „Będziesz musiał dokonać wielu decyzji” to zdania, które mogłyby pasować do życia każdego z nas. Więc kiedy napotkamy przeszkodę na drodze do celu lub staniemy przed ważnym wyborem, będziemy mogli uznać, że nasz horoskop się spełnił.

Istnieje także błąd poznawczy nazywany efektem wyniku. Jeśli astrologiczna przepowiednia w jakimkolwiek stopniu się spełni, uznamy, że horoskop zadziałał. Nawet jeśli wróżba nie do końca zapowiadała to, co się wydarzyło, nasza pamięć zniekształci jej pierwotny przekaz. Będziemy ją bowiem pamiętać przez pryzmat tego, co stało się później.

Często mówi się też o samospełniających się przepowiedniach. Kiedy przeczytamy w horoskopie, że znajdziemy miłość lub osiągniemy sukces w pracy, jest prawdopodobne, że będziemy robić rzeczy, które to umożliwią. Przykładowo zaczniemy więcej wychodzić ze znajomymi i odwiedzać różne miejsca, przez co nasza szansa na spotkanie kogoś wyjątkowego wzrośnie. Albo będziemy pracować z większym entuzjazmem, co poprawi nasze wyniki. W przypadku dobrych przepowiedni jest to pozytywne zjawisko, gorzej, gdy horoskop zapowiada stratę pracy czy kryzys w związku…

Mimo że astrologia została uznana za dziedzinę pseudonaukową, wciąż wiele osób jej wierzy. Zazwyczaj jednak traktujemy horoskopy czy analizy charakteru na podstawie daty urodzenia jako ciekawostki, o których można podyskutować.

Tekst: Zuzanna Miniszewska