Krótko, zwięźle i… na rozległy temat, czyli Krótka historia równości Thomasa Piketty’ego

Gdybyśmy spytali kilka osób, co według nich oznacza słowo „równość”, okazałoby się zapewne, że odpowiedź nie jest aż taka oczywista – i możliwe, że każdy odpowiedziałby coś innego. I to niekoniecznie dlatego, że wszyscy mają odmienne zdanie czy też ktoś z nich się myli. Po prostu pojęcie równości obejmuje niesamowicie wiele aspektów, problemów, koncepcji oraz idei. Nie tylko samo słowo jest rozległe, równie nieskończona jest historia prób zaprowadzenia równości – klasowej, rasowej, a także wielu innych – na świecie. Zamknięcie jej w kilkunastu rozdziałach zdaje się być niemożliwe. 

Próbę podejmuje jednak Thomas Piketty w swojej książce Krótka historia równości. Stara się przeprowadzić odbiorcę przez wszystkie zmiany i procesy społeczno-gospodarcze oraz polityczne, które doprowadziły do aktualnego stanu świata. Ukazuje, jak zmieniał się funkcjonujący obecnie w świecie system ekonomiczny oraz gospodarczy i jak wpływało na niego zmniejszanie niektórych nierówności oraz rodzenie się – tuż obok – coraz  to nowych. Porusza tematy związane z własnością, rozwojem różnych rodzajów gospodarek oraz kapitalizmów czy przemianami, zarówno pokojowymi, jak i rewolucyjnymi. Pojawiają się również historie zniewolenia oraz wojen.

Bez wątpienia nie są to tematy proste: charakteryzuje je ogromna złożoność i chociaż są ze sobą powiązane, każdy z nich jest bardzo rozległy sam w sobie. Autor jednak posługuje się prostym językiem, dobrze definiuje pojęcia i – nawet o na pierwszy rzut oka niezbyt ciekawych tematach, chociażby tych związanych z gospodarką – opowiada w przystępny i interesujący sposób. Czytelnik jest w stanie przepłynąć przez książkę. A w tej przystępności brakuje poczucia, że autor myśli, że odbiorca nie wie; wręcz przeciwnie, podczas tłumaczenia występujących w społeczeństwie schematów oraz historii „rozmawia” z nim jak równy z równym.

Całość jest również chronologicznie i treściowo spójna, na początku zbudowana jest dobra podstawa, na której stawiane są kolejne tezy i analizy – zaczynając od najważniejszych czynników kształtujących państwa i społeczeństwa, przechodząc zgrabnie do historii procesów demokratyzacji, międzypaństwowych odwetów czy neokolonializmu, a kończąc na analizie teraźniejszości. Ponadto pozycja wzbogacona została o wykresy, które zaskakująco ułatwiają lekturę i pomagają zrozumieć temat. Nierzadko w tekstach o podobnej tematyce diagramy utrudniają czytanie i wydają się niepotrzebne, tutaj jednak były dobrą ilustracją tematu i nie zostały tylko pusto wrzucone, a dogłębnie przeanalizowane. 

To, co należy do zdecydowanych atutów Krótkiej historii równości to fakt, że nie kończy się na teorii. To nie tylko puste słowa zarysowujące problemy i przytaczane bezrefleksyjnie badania, ale też realne przykłady. A przytaczane sytuacje są konkretne i osadzone w czasie. Dzięki temu podczas lektury nie występuje wrażenie czytania o jakiejś wykreowanej, odległej rzeczywistości; w końcu zupełnie inaczej wybrzmiewa problem kolonializmu i niewolnictwa, kiedy poznajemy analizę przypadku Haiti oraz Francji, niż gdyby był odzwierciedlony jedynie definicjami, wykresami i statystykami. 

Książka nie kończy się na przeszłości – analizuje teraźniejszość i wybiega także w przyszłość. Zdecydowanie jest to historia równości. Momentami czytając pozycję trudno wytyczyć jakiekolwiek niesprawiedliwości. Choć zdecydowanie ich nie ignoruje, Thomas Piketty wydaje się mieć dość optymistyczną wizję przyszłości, co nie do końca przystaje do aktualnego stanu rzeczy. Podczas lektury nie można więc zapomnieć o myśleniu krytycznym, ponieważ choć taka wizja rozgrzewa serce, nie wystarczy w dzisiejszym świecie. To, co niezwykle ciekawe, to próba wychodzenia z przytaczanych schematów myślenia oraz badań. Autor nie skupia się na tym, co walka o równość może przynieść, a na samej drodze: przemianach, które już miały miejsce, które nadal się odbywają i które dopiero nas czekają. Nie stara się prognozować wydarzeń, a raczej, błądząc nieco w ciemności, próbuje przewidzieć dalszy szlak drogi do równości, zachęcając do tego samego osoby czytające książkę.

Krótka historia równości jest dobrym wprowadzeniem do tematyki związanej problematyką społeczną, ekonomiczną czy polityczną. Stanowi skondensowane kompendium najważniejszych zagadnień oraz historii rozwoju części budujących obecny świat; jest także bardzo dobitnie osadzony w konkretnych czasach i pozwala odnieść przytaczane pojęcia do obecnego świata i realnych przykładów. To integralna, przemyślana całość, która nie pozostawia poczucia niedopowiedzenia – mimo poruszania rozległego tematu. Oczywiście jest tylko wprowadzeniem do zagadnień, zachęca jednak osoby czytające do dalszego zgłębienia tematu oraz refleksji. Jest krótka, ale też konkretna. A to chyba najważniejsze. 

Aleksandra Haberny